The Shawshank Redemption: Van tamme release tot historische publiekslieveling

De bioscoopopbrengst was matig, de recensies waren veelal niet om over naar huis te schrijven. En toch wordt The Shawshank Redemption, vanaf deze week opnieuw in de bioscoop te zien, inmiddels genoemd als beste film aller tijden. Hoe kan dat? NU.nl duikt in het fenomeen uit 1994.

Een bioscoopfilm had regisseur Frank Darabont nog nooit gemaakt, toen hij de rechten verwierf van Stephen Kings Rita Hayworth and Shawshank Redemption. Het verhaal, over een man die onterecht vastzit voor een dubbele moord, trok ook meteen de interesse van een gevestigde filmmaker. Rob Reiner (Stand By Me, A Few Good Men) bood aan om de film te regisseren, met Tom Cruise en Harrison Ford in de hoofdrollen.

Maar Darabont koos voor zijn eigen weg. Hij castte Tim Robbins in de rol van Andy, de bankier die zich op een intelligente manier staande weet te houden in het gevangenisleven. De film wordt intussen bekeken door de ogen van Red (Morgan Freeman), die al jaren vastzit en samen met zijn nieuwe compagnon tot belangrijke levensinzichten komt.

Film leek aanvankelijk weinig bijzonders
Destijds kon niemand voor mogelijk houden dat The Shawshank Redemption uit zou groeien tot zo'n geliefde film. Met een bioscoopopbrengst van 28 miljoen dollar kwam hij nog maar net uit de kosten. En het gevangenisdrama kreeg weliswaar zeven Oscarnominaties, maar daarvan werd geen enkele verzilverd.

Ook Nederlandse filmprofessionals zagen weinig briljants in de film. "Hollywood kan niet uit de voeten met de slopende verveling in de gevangenis", kopte Trouw in 1995. Het AD schreef: "Dat The Shawshank Redemption ondanks de opeenstapeling van clichés de aandacht vasthoudt, heeft vooral te maken met de uitstekende vertolkingen van de hoofdrolspelers."

Laatstgenoemde recensie werd destijds geschreven door Ab Zagt, die nog steeds filmrecensent voor het AD is. "Ik heb de film sindsdien nog een paar keer gezien", vertelt hij aan NU.nl. "Het is een mooi verhaal over trouw en vriendschap, met veel subplots die ook werken. Maar ik moet zeggen dat ik me er toch over verbaas dat zoveel mensen hem geweldig vinden."

"Er zijn betere films in hetzelfde genre", vertelt Zagt. "The Birdman of Alcatraz bijvoorbeeld, waarin Burt Lancaster rebelleert tegen het gevangenissysteem. En in Cool Hand Luke probeert Paul Newman zijn eigen waardigheid te behouden. Een mens blijven in onmenselijke omstandigheden, is waar veel gevangenisfilms over gaan."

Publiekslieveling buiten bioscoop
En toch werd The Shawshank Redemption de grote publiekslieveling, via videobanden en dvd's. Eind jaren negentig, toen internetforums steeds populairder werden, stond hij voor het eerst bovenaan de toplijst van filmwebsite IMDB. Jarenlang was er een strijd om de hoogste plek met The Godfather, maar sinds 2008 lijkt het gevangenisdrama met ruim 2,2 miljoen stemmen niet meer te verslaan.

Ook de Amerikaanse filmcriticus Roger Ebert ging The Shawshank Redemption in de loop der jaren meer waarderen, mede doordat het vertelperspectief niet bij de hoofdpersoon ligt. Een truc die King ook gebruikte met zijn magische gevangenisverhaal The Green Mile, eveneens verfilmd door Darabont.

"Ik denk dat de film niet over zijn held gaat, maar over onze relatie met hem", schrijft Ebert. "Het gaat over onze nieuwsgierigheid, ons medelijden, onze bewondering. Als Andy het heldhaftige centrum was geweest, dapper duldzaam, dan zou de film conventioneler en minder mysterieus zijn geweest."

"Films over verlossing worden met grote behoedzaamheid benaderd", legt Ebert uit. "Veel mensen reageren niet enthousiast op het vooruitzicht van een geweldige film. Het klinkt als veel werk. Maar intussen is er honger voor een hoopvolle boodschap. En wanneer een film dat biedt, is het ook waarschijnlijk dat hij beklijft. Zelfs als hij niet meteen een groot publiek trekt."